Wirus komputerowy – czym jest, jakie są rodzaje? Po czym poznać, że mamy wirusa?
Wirus komputerowy to jedno z najpoważniejszych zagrożeń, z jakimi muszą mierzyć się użytkownicy komputerów. Złośliwe oprogramowanie potrafi wyrządzić ogromne szkody – od kradzieży danych, przez spowolnienie działania systemu, aż po całkowite zniszczenie plików. Jako eksperci w dziedzinie cyberbezpieczeństwa, chcemy podzielić się z Wami wiedzą na temat wirusów oraz doradzić, jak skutecznie chronić swoje urządzenia.
Czym jest wirus komputerowy?
Wirus komputerowy to rodzaj złośliwego oprogramowania (malware), które po dostaniu się do systemu, dokonuje niepożądanych zmian i może rozprzestrzeniać się na inne komputery. Wirusy infekują pliki, modyfikują ich właściwości, a także potrafią się replikować, podobnie jak ich biologiczne odpowiedniki. Celem wirusa jest zazwyczaj wyrządzenie szkody – kradzież danych, uszkodzenie plików, spowolnienie działania komputera.
Jakie są rodzaje wirusów komputerowych?
Istnieje wiele rodzajów wirusów, które możemy podzielić ze względu na sposób infekcji i typ zainfekowanej przestrzeni:
| Rodzaj wirusa | Opis działania | Sposoby ochrony |
| Wirusy plikowe | Wirusy plikowe infekują pliki wykonywalne (np. z rozszerzeniem .exe lub .com), modyfikując ich kod w taki sposób, aby przy każdym uruchomieniu pliku wirus mógł się replikować i infekować kolejne pliki. Są to jedne z najstarszych i najczęściej spotykanych rodzajów wirusów. | Regularne skanowanie systemu za pomocą aktualnego oprogramowania antywirusowego, unikanie otwierania załączników e-mail od nieznanych nadawców oraz pobieranie oprogramowania wyłącznie z zaufanych źródeł. |
| Wirusy dyskowe | Atakują sektory startowe dysków twardych i partycji, zarażając kod uruchamiany podczas startu systemu. Mogą one zmieniać zawartość sektorów startowych, co pozwala im na automatyczne uruchamianie się przy każdym starcie komputera. | Używanie narzędzi do zarządzania dyskami i sektorami startowymi, które mogą wykrywać i naprawiać zmiany wprowadzone przez wirusy, oraz regularne aktualizacje oprogramowania systemowego i antywirusowego. |
| Wirusy skryptowe | Infekują pliki zawierające skrypty, takie jak dokumenty z makrami (np. pliki Microsoft Office) lub skrypty powłoki systemowej. Mogą być przenoszone za pomocą e-maili lub pobierane z internetu. Ich działanie często polega na wykonywaniu złośliwych działań, takich jak kradzież danych. | Włączenie ustawień bezpieczeństwa w oprogramowaniu biurowym, które ograniczają uruchamianie makr, stosowanie zaawansowanych filtrów antyspamowych oraz regularne skanowanie systemu oprogramowaniem antywirusowym. |
| Wirusy nierezydentne | Są to proste wirusy, które aktywują się i działają tylko w momencie uruchomienia zainfekowanego pliku. Nie zapisują się w pamięci systemowej, co oznacza, że ich działanie kończy się wraz z zamknięciem zainfekowanego pliku | Regularne skanowanie systemu za pomocą oprogramowania antywirusowego, utrzymywanie aktualności systemu operacyjnego i aplikacji, a także edukacja użytkowników w zakresie bezpiecznego korzystania z internetu. |
| Wirusy rezydentne | Wirusy te wczytują się do pamięci operacyjnej komputera i pozostają aktywne przez cały czas pracy systemu. Mogą one monitorować działania użytkownika i infekować nowe pliki na bieżąco. Są trudniejsze do wykrycia i usunięcia niż wirusy nierezydentne. | Używanie zaawansowanego oprogramowania antywirusowego z ochroną w czasie rzeczywistym, regularne aktualizacje oprogramowania oraz stosowanie zasad bezpiecznego korzystania z internetu i nośników danych. |
W jakim celu hakerzy infekują komputery wirusami?
Cyberprzestępcy tworzą i rozprzestrzeniają wirusy z różnych powodów:
- Kradzież poufnych danych, haseł, numerów kart kredytowych.
- Szpiegowanie użytkowników, śledzenie ich aktywności w sieci.
- Wykorzystanie mocy obliczeniowej zainfekowanych maszyn, np. do kopania kryptowalut.
- Szyfrowanie plików i żądanie okupu za ich odblokowanie (ransomware).
- Dołączenie komputera do botnetu, wykorzystywanego do ataków DDoS.
- Czasem po prostu dla zabawy lub chęci udowodnienia swoich umiejętności.
Jakie są najczęściej występujące wirusy komputerowe?
Do najpopularniejszych wirusów należą:
- Trojany – udają legalne programy, ale po uruchomieniu dokonują szkodliwych działań.
- Robaki – rozprzestrzeniają się samodzielnie przez sieć, bez ingerencji użytkownika.
- Ransomware – szyfrują dane na dysku i żądają okupu za przywrócenie dostępu.
Po czym poznać, że komputer został zainfekowany wirusem?
Objawy infekcji wirusowej mogą być różne, w zależności od typu złośliwego oprogramowania. Najczęściej występujące symptomy to:
- Znaczne spowolnienie działania komputera, zawieszanie się programów.
- Samoczynne uruchamianie się nieznanych aplikacji, wyskakujące okienka.
- Przekierowania na podejrzane strony internetowe podczas przeglądania.
- Problemy z połączeniem internetowym, niemożność zalogowania się do sieci.
- Brak dostępu do dysków, foldery i pliki stają się niewidoczne.
- Zanik ikony programu antywirusowego, wyłączenie zapory sieciowej.
Jak usunąć wirusy z komputera?
Jeśli podejrzewamy, że nasz komputer został zainfekowany, należy:
- Odłączyć go od Internetu, aby zapobiec dalszemu rozprzestrzenianiu się wirusa.
- Uruchomić komputer w trybie awaryjnym.
- Zaktualizować bazę definicji wirusów i wykonać pełne skanowanie systemu.
- Usunąć wszystkie wykryte zagrożenia, a w razie potrzeby powtórzyć skanowanie.
- Sprawdzić ustawienia przeglądarki pod kątem podejrzanych rozszerzeń i wtyczek.
- W skrajnych przypadkach konieczne może być przywrócenie systemu do stanu fabrycznego.
Jak zabezpieczyć swój sprzęt przed wirusami komputerowymi?
Aby zminimalizować ryzyko infekcji wirusowej, warto stosować się do kilku zasad:
- Korzystaj tylko z legalnego i aktualizowanego oprogramowania.
- Regularnie aktualizuj system operacyjny i aplikacje.
- Używaj silnych, unikalnych haseł do każdego konta.
- Nie otwieraj podejrzanych załączników e-mail i nie klikaj w nieznane linki.
- Pobieraj programy wyłącznie z oficjalnych, zaufanych źródeł.
- Korzystaj z dobrego programu antywirusowego z aktywnym monitoringiem.
- Wykonuj regularne kopie zapasowe ważnych danych.
Antywirusy zainstalowane na stacjach roboczych wykrywają złośliwe oprogramowanie poprzez analizę sygnatur (treść złośliwca), behawioralną (analiza zachowania live) oraz dynamiczną (poprzez uruchomienie w piaskownicy, tzw. sandboxie). Często w ustawieniach antywirusa można wybrać poziom ochrony, np. niski, średni lub wysoki. Oczywiście najbezpieczniej wybrać wysoki, z tego względu, że antywirus wtedy dłużej analizuje obce pliki i programy, ale ma większą szansę na wykrycie tzw. wirusa. Jednakże nie zawsze jest to możliwe z uwagi na fakt, że poziom wysoki może skutecznie “zamulić” nasz komputer i spowolnić działanie innych programów, na których aktualnie pracujemy.
Maciej Cieśla – Head of Cybersecurity, HackerU Polska
W HackerU doskonale zdajemy sobie sprawę, jak ważna jest edukacja w zakresie cyberbezpieczeństwa. Dlatego oferujemy kompleksowe szkolenia dla firm i osób prywatnych, podczas których omawiamy m.in. zagadnienia związane z wirusami komputerowymi. Nasi eksperci nie tylko przekazują niezbędną wiedzę teoretyczną, ale także uczą praktycznych umiejętności zapobiegania, wykrywania i usuwania złośliwego oprogramowania. Wierzymy, że poprzez podnoszenie świadomości i kompetencji użytkowników, możemy skutecznie chronić ich dane i systemy przed coraz bardziej wyrafinowanymi cyberzagrożeniami.
Źródła:
- https://support.norton.com/sp/pl/pl/home/current/solutions/kb20100816020421EN
- https://www.gov.pl/web/baza-wiedzy/zagr-techniczne
- https://support.microsoft.com/pl-pl/topic/jak-zapobiega%C4%87-zainfekowaniu-przez-wirusy-i-inne-z%C5%82o%C5%9Bliwe-oprogramowanie-oraz-jak-je-usuwa%C4%87-53dc9904-0baf-5150-6e9a-e6a8d6fa0cb5
- https://zpe.gov.pl/a/zagrozenia-i-ochrona-systemu-komputerowego/DqoULzN7p
