SCAM – na czym polega i jak rozpoznać?

Scam to jedno z największych zagrożeń, z jakimi możemy się spotkać w sieci. Codziennie tysiące internautów pada ofiarą oszustów, tracąc pieniądze, dane osobowe, a czasem nawet tożsamość. Jako eksperci w dziedzinie cyberbezpieczeństwa, chcemy podzielić się z Wami wiedzą na temat scamu oraz doradzić, jak skutecznie się przed nim bronić.

Co oznacza scam?

Słowo “scam” pochodzi z języka angielskiego i oznacza oszustwo, którego celem jest wyłudzenie pieniędzy, danych osobowych lub nakłonienie ofiary do określonego działania. Scamerzy, czyli internetowi oszuści, stosują różne techniki manipulacji, aby wzbudzić zaufanie i skłonić nas do podjęcia decyzji, której później będziemy żałować.

Na czym polega scam?

Scam polega na wykorzystaniu naiwności, niewiedzy lub emocji ofiary. Oszuści często podszywają się pod znane firmy, instytucje lub osoby, aby uwiarygodnić swój przekaz. Posługują się fałszywymi stronami internetowymi, mailami, SMS-ami lub komunikatorami. Scam może przybrać formę “niesamowitej okazji”, “pilnej sprawy” lub “dramatycznej historii”, która ma wzbudzić w nas chęć niesienia pomocy.

Jak rozpoznać scam?

Scam można rozpoznać po kilku charakterystycznych cechach:

Nacisk na podjęcie natychmiastowej decyzji

Scamerzy często stosują techniki wywierania presji czasowej. W wiadomościach pojawiają się sformułowania typu “oferta ważna tylko dziś”, “zostało tylko kilka sztuk”, “ostatnia szansa” itp. Celem jest skłonienie ofiary do podjęcia pochopnej decyzji, bez czasu na zastanowienie i weryfikację. Uczciwi sprzedawcy i usługodawcy nigdy nie żądają natychmiastowej odpowiedzi i dają czas do namysłu.

Prośba o podanie wrażliwych danych

Oszuści często próbują wyłudzić poufne informacje, takie jak loginy, hasła do bankowości elektronicznej, numery kart kredytowych, numery PESEL itp. Żądanie podania tego typu danych w wiadomości e-mail lub poprzez formularz na niezabezpieczonej stronie www powinno wzbudzić podejrzenia. Legalne organizacje, zwłaszcza banki i urzędy, nigdy nie proszą o przesłanie haseł czy danych uwierzytelniających drogą mailową.

Sensacyjna lub dramatyczna treść

Scamowe wiadomości często odwołują się do emocji, takich jak strach, poczucie winy, chciwość czy ciekawość. Pojawiają się w nich nagłówki w stylu “Twoje konto zostanie zamknięte”, “Wygrałeś milion dolarów”, “Szokujące nagranie” itp. Celem jest wywołanie silnej reakcji emocjonalnej, która przyćmi zdrowy rozsądek i skłoni do podjęcia nieprzemyślanych działań. Legalna korespondencja ma zazwyczaj rzeczowy, pozbawiony emocjonalnego ładunku charakter.

Oferta zysku nieproporcjonalnego do włożonego wysiłku

Oszuści kuszą wizją szybkiego i łatwego zysku, nieproporcjonalnego do włożonej pracy czy inwestycji. Klasycznym przykładem są tzw. nigeryjskie scamy, obiecujące procent od wielomilionowej kwoty w zamian za udostępnienie konta bankowego. Jeśli oferta brzmi zbyt dobrze, aby była prawdziwa, to prawdopodobnie jest fałszywa. W legalnym biznesie nie ma drogi na skróty do bogactwa.

Liczne błędy ortograficzne i językowe

Choć scamerzy wciąż doskonalą swój warsztat, to wiele oszukańczych wiadomości wciąż zawiera liczne błędy ortograficzne, gramatyczne i stylistyczne. Są to często toporne tłumaczenia z języka angielskiego, generowane masowo i rozsyłane bez korekty. Profesjonalna korespondencja biznesowa i urzędowa jest zazwyczaj pozbawiona tego typu usterek. Oczywiście nie każdy błąd jest oznaką scamu, ale liczne potknięcia powinny wzbudzić czujność.

Jakie są najczęściej występujące scamy?

Do najpopularniejszych rodzajów scamu należą:

• Phishing – wyłudzanie poufnych danych przez podszywanie się pod znane firmy.
• Nigeryjski szwindel (oszustwo nigeryjskie) – prośba o pomoc w transferze dużej sumy pieniędzy.
• Fałszywe loterie i konkursy – kuszenie wysoką wygraną, wymagającą opłaty.
• Catfishing – nawiązywanie relacji w sieci w celu wyłudzenia pieniędzy.
• Fałszywe sklepy internetowe – sprzedaż nieistniejących produktów.

Jak zabezpieczyć się i bronić przed scamem?

Aby uchronić się przed scamem, warto stosować kilka prostych zasad:

• Zachowaj czujność i zdrowy sceptycyzm wobec “okazji życia”.
• Zweryfikuj tożsamość nadawcy i autentyczność przekazu.
• Nie działaj pod presją czasu i emocji, daj sobie czas do namysłu.
• Nie klikaj w podejrzane linki i załączniki.
• Nie udostępniaj nikomu swoich danych logowania i haseł.
• Korzystaj z oprogramowania antywirusowego i dwuskładnikowego uwierzytelniania.

Ciekawostką jest, że najstarszy znany scam internetowy, znany jako “Nigeryjski List”, datuje się na lata 80. XX wieku. Polegał on na wysyłaniu e-maili z prośbą o pomoc finansową w zamian za obietnice wysokich zysków. Aktualnie scamy mogą mieć różne formy, od fałszywych loterii i konkursów po inwestycje o wysokim ryzyku, fałszywe oferty pracy (ostatnio bardzo popularne). Scamy od zawsze wykorzystywały psychologiczne techniki manipulacji, takie jak wywoływanie strachu, presji czasu lub obietnice łatwych zysków. W scamie chodzi “hackowanie” ludzkiego umysłu, co jest bardzo zbliżone do działań socjotechnicznych. Dlatego tak ważna jest czujność i ostrożność, aby nie dać się oszustom. Jeśli coś wydaje się zbyt piękne, aby było prawdziwe, zwykle tak właśnie jest 🙂

Maciej Cieśla, Head of Cybersecurity, HackerU Poland

Gdzie można zgłosić scam?

Jeśli padłeś ofiarą scamu lub masz podejrzenia, że ktoś próbuje Cię oszukać:

• Zgłoś sprawę na policję lub do prokuratury.
• Poinformuj administratora strony, z której wysłano fałszywą wiadomość.
• Ostrzeż innych użytkowników na forach i w mediach społecznościowych.
• Skontaktuj się z bankiem, jeśli udostępniłeś dane swojej karty.
• Zmień hasła do kont, które mogły zostać przejęte przez oszustów.

W HackerU doskonale zdajemy sobie sprawę, jak ważna jest edukacja w zakresie cyberbezpieczeństwa. Dlatego oferujemy kompleksowe szkolenia dla firm i osób prywatnych, podczas których omawiamy m.in. zagadnienia związane ze scamem, phishingiem i innymi zagrożeniami w sieci. Nasi eksperci nie tylko przekazują niezbędną wiedzę, ale także uczą praktycznych umiejętności rozpoznawania i reagowania na próby oszustwa. Wierzymy, że poprzez podnoszenie świadomości i kwalifikacji użytkowników Internetu, przyczyniamy się do budowania bezpieczniejszej przyszłości w cyfrowym świecie.

Źródła:

• https://policja.pl/pol/aktualnosci/212455,Top-5-najczestszych-technik-phishingowych.html
• https://www.gov.pl/web/baza-wiedzy/phishing–widzisz-zglaszaj
• https://www.wojsko-polskie.pl/woc/articles/publikacje-r/metody-i-techniki-przeciwdzialania-phisingowi/